F. Huts : "De Boerentoren, een architectuurconcept voor de volgende honderd jaar"

De Boerentoren wordt volledig gestript. Enkel de buitenwanden en de dragende staalstructuur blijven volledig behouden, net als de betonstructuren in de bijgebouwde vleugel. Al de rest wordt om asbestredenen verwijderd. Het stalen skelet wordt gereinigd en de vloeren worden vervangen.

De eerste wolkenkrabber van Europa, product van innovatie
De ‘skyscraper’ kon als constructietype pas ontstaan bij het einde van de 19e eeuw, dankzij innovaties in de bouw: skeletbouw met staalstructuur, veiligheidsliften (Otis) en fundamenten met een enorm draagvermogen.

In de V.S. kende ze een snelle opgang in steden als New York en Chicago. In Europa werd met bewondering gekeken naar de nieuwe hoogbouw.
Hun constructie en stevigheid, hun brandveiligheid, hun daktuinen, hun stedenbouwkundige en architectonische waarde: ze spraken mateloos tot de verbeelding van Europese bouwheren en architecten – om van de snelheid bij de bouw, de hoogterecords en de fabelachtige kosten nog maar te zwijgen.

In heel Europa werd druk gedebatteerd, maar het was in Antwerpen dat de eerste wolkenkrabber van het Europese continent werd gebouwd. In slechts drie jaar tijd verrees daar de Boerentoren (1929-1931).
Tot lang na de Tweede Wereldoorlog zou hij de enige wolkenkrabber in Europa blijven. Sterker nog: de Boerentoren was de enige ‘skyscraper’ buiten Amerika.

De (organische) totstandkoming van de Boerentoren
De stad Antwerpen groeide van een burcht aan de Schelde tot een metropool. Niet volgens een uitgekiend stadsplan, maar organisch. Een stadsontwikkeling die de bevolkingsgroei volgde.

De Antwerps burgemeester Frans Van Cauwelaert (1921-1933), bekend flamingant en politicus nam het initiatief voor de bouw van de Boerentoren in het kader de wereldtentoonstelling van 1930 die hij in Antwerpen wilde organiseren.
In 1914 hadden de Duitse kanonnen een lelijk gat achtergelaten aan de Schoenmarkt. Daardoor eindigde de Meir in de gebombardeerde en braakliggende terreinen achter de Meirbrug. Voor een wereldtentoonstelling was dat niet ideaal. Van Cauwelaert zocht en vond een bouwheer om de 3500m² aan terreinen te ontwikkelen: de Algemene Bank Vereeniging. Omdat de Boerenbond een belangrijke aandeelhouder was in deze bank, stond ze bekend als de ‘bank van de boeren’.

Protesten tegen de Boerentoren
De tegenstanders van het ‘Torengebouw’ grepen het esthetische aspect aan om kritiek te spuien. Vooral de schade die een wolkenkrabber zou toebrengen aan het zicht op de enige échte toren, de kathedraal, werd naar voren geschoven.

Uiteindelijk werden de plannen goedgekeurd dankzij een commissie toparchitecten: Victor Horta, Henry Van de Velde en Hendrik Petrus Berlage en werd de bouwvergunning afgeleverd.

Eerste uitbreiding in 1970
Eind jaren 1960 stond de bank voor de keuze: afbreken of renoveren. Het werd renoveren en op de nog resterende, braakliggende 1200m² aan de Eiermarkt werd ook een nieuwe vleugel bijgebouwd. Waarin het architectenbureau Léon Stynen zorgde voor meer comfort, techniek en hygiëne. De monumentaliteit en herkenbaarheid van de Boerentoren bleven behouden.

De Boerentoren werd in 1981 erkend als beschermd monument.

De naam van het icoon ‘Boerentoren’
De oorspronkelijke officiële naam ‘Torengebouw’ verdween geleidelijk ten voordele van de volkse benaming ‘Boerentoren’. Ondertussen is die geuzennaam al lang gemeen goed en wordt hij door de Antwerpenaren ervaren als een eretitel voor de toren die samen met de kathedraal de stad symboliseert en het zelfvertrouwen ervan gestalte geeft.

De huidige situatie
De Boerentoren wordt nu volledig gestript. Enkel de buitenwanden en de dragende staalstructuur blijven volledig behouden, net als de betonstructuren in de bijgebouwde vleugel. Al de rest wordt om asbestredenen verwijderd. Het stalen skelet wordt gereinigd en de vloeren worden vervangen.

Vanuit deze situatie en om het icoon klaar te maken voor de toekomst werd een architectuurwedstrijd uitgeschreven met als hoofdprioriteit: van de Boerentoren een cultuurtoren maken, die toegankelijk is voor de Antwerpenaar en voor iedereen die de stad bezoekt.

De winnaar van de wedstrijd werd de Pools-Amerikaanse toparchitect Daniel Libeskind.

DE TOEKOMST
Groots denken
Bij de Antwerpse levensstijl horen de geschiedenis, traditie en de uitstraling van de Scheldestad. Een internationale havenstad en handelsmetropool, wereldcentrum van de petrochemie, industriële hoofdstad van Vlaanderen, universiteitsstad en cultuurstad.

Een flamboyante dimensie van de Antwerpse sinjoor, is groots denken. Sinds De Gouden Eeuw (1498-1585) blijvend geworteld in het DNA van de Stad. Ooit was Antwerpen het grootste economische en financiële centrum van Europa: een knooppunt tussen oost en west en tussen noord en zet waarbij de Antwerpse Handelsbeurs als kloppende hart was van deze activiteit.

Toparchitect Daniel Libeskind geeft Antwerpse landmark nieuwe toekomst

De Boerentoren is het hart van Antwerpen, gebouwd op het kruispunt van twee belangrijke assen: enerzijds is er de bekende skyline, en anderzijds de zogenaamde ‘Via Sinjoor’, de (toekomstige) verkeersvrije as van het Centraal Station tot aan de Schelde. De nieuwe Boerentoren zal van dit centrale punt in de stad eindelijk een publieke ruimte maken.

Daniel Libeskind creëert en vergroot het landmarkgehalte door de toren toegankelijker te maken voor alle bezoekers. Zo plaatst Libeskind de nieuwe Boerentoren letterlijk en figuurlijk tussen het werk van andere toparchitecten: Richard Rogers (het nieuwe gerechtsgebouw) en Zaha Hadid (het nieuwe Havenhuis). De architect geniet al wereldfaam met zijn realisaties zoals o.a. het fascinerende Michael Lee-Chin Crystal in Ontario, de 192 meter hoge wolkenkrabber en landmark Zlota 44 in Warschau, de opvallend ‘gebogen’ Torre Libeskind in Milaan en het masterplan voor de herontwikkeling van het World Trade Center (WTC) in New York.

De Boerentoren wordt volledig publiek…

Met het ontwerp van Daniel Libeskind van geven we de Boerentoren aan de Antwerpenaar (we geven hem niet ‘terug’, want hij is nooit echt van de Antwerpenaar geweest).

Er werd radicaal voor cultuur gekozen als publieke functie. Eventuele residentiële en commerciële functies werden volledig geschrapt. De integrale Boerentoren wordt een cultuurtoren, met tentoonstellingsruimtes, een beeldentuin, een panoramisch uitkijkpunt en een boekhandel. In de monumentale sokkel worden niet minder dan drie volledige en dubbelhoge etages voorbehouden voor tijdelijke en langdurige expo’s.

Hetzelfde geldt voor een groot deel van de kelder en de huidige parkeeretages: ook hier wordt een indrukwekkende hoeveelheid ruimte uitgerust voor tentoonstellingen. Zelfs in de eigenlijke, smalle toren zullen spectaculaire expositieruimtes worden ondergebracht. Zoals dat past in een hedendaags museum, is er daarnaast ook voldoende plaats voorzien voor een culinaire beleving, met museumcafés, koffiebars en restaurants.

Architect Daniel Libeskind heeft als taak de Boerentoren tot leven te wekken – als kloppend hart van de stad.

…dankzij privé-initiatief

De vernieuwing van de Boerentoren is een uitzonderlijk project, gerealiseerd vanuit de historische belangstelling en de sociaal-culturele bewogenheid van de Antwerpse familie Huts, en van het internationale, Antwerpse natiebedrijf Katoen Natie.

Twee bijzondere ingrepen, met respect voor de erfgoedwaarde
1) Er komt een nieuwe kroon, om iedereen van het panoramische uitzicht te laten genieten
2) er komt een nieuwe boeg voor een verbeterde toegankelijkheid.

De ambitie is de Boerentoren een bijkomende, monumentale allure te geven, zonder afbreuk te doen aan het verleden, de omgeving en de erfgoedwaarde. De eigenheid ervan moet behouden blijven, we maken hem enkel klaar voor de toekomst.

Het originele staalskelet komt bloot te liggen daar waar etages of wanden worden verwijderd zal het een uniek cachet geven. Volledig gereinigd en (met brandwerende verf) geschilderd zal het een sensationeel decor vormen voor de tentoonstellingen en evenementen in het gebouw.

Een nieuwe kroon voor de Boerentoren: 360 graden uitzicht over de stad
Als wolkenkrabber is de Boerentoren uniek, geen samenhang met andere wolkenkrabbers of hoogbouw in de omgeving, een centrale ligging, een sterk afwijkende maat en verschijningsvorm. Het maakt dat de Toren, samen met de kathedraal, de skyline van Antwerpen beheerst.

Met uitzondering van de Boerentoren werd in Antwerpen nog nooit een wolkenkrabber gebouwd met bovenin een panoramazaal. In het verleden bleek de toegankelijkheid en de veiligheid niet altijd vanzelfsprekend.

Met het ontwerp van Daniel Libeskind wordt het fenomenale uitzicht over de Scheldestad eindelijk toegankelijk gemaakt voor zoveel mogelijk bezoekers. Centraal in het concept is de creatie van een nieuwe kroon, die de bestaande torenstructuur volledig intact laat, voorzien van een vlot bereikbare panoramazaal en daaronder een multifunctionele evenementenruimte die een spectaculair uitzicht van 360 graden bieden over de volledige stad.

Een nieuwe boeg voor een spectaculaire bezoekerservaring
Om de nieuwe kroon te bereiken werd de boeg, een architecturale bijzondere lichte constructie met liften, (vlucht)trappen en bovenal: een groene long met verticale tuinen ter vergroening toegevoegd. Deze boeg garandeert ook de stabiliteit van de toren en is meteen een knipoog naar de schepen waaraan Antwerpen zijn rijkdom dankt.

De nieuwe toekomst van de Boerentoren
De toekomstige speerpunten van de toren zijn volgens Ferdinand Huts: DNA van de Sinjoor, historisch belang, gastronomie, landmark, skyline, culturele roeping, panorama en publieke ruimte.

Samen met ELD, een multidisciplinair architectuur- en ingenieursbureau zal architect Daniel Libeskind nieuw leven aan ‘onze’ Boerentoren geven. Een gebouw met een ziel en een hart dat hij sneller zal laten slaan.'  Beelden Boerentoren ontwerp Libeskind.

Willy Ysewijn NNieuws - bron Katoen Natie.